UNIT 14 : KEPENTINGAN TUMBUHAN SEMULAJADI DI MALAYSIA
Negara Malaysia amat bertuah kerana dianugerahi kawasan hutan yang luas
dan bernilai tinggi. Daripada hutan ini kita dapat memperoleh pelbagai bahan
keperluan. Contohnya bahan makanan, bahan perubatan, serta bahan perhutanan
seperti kayu balak dan rotan. Kepentingan hutan ini ditunjukan dalam carta
berikut. Dalam unit ini, kita dapat memahami kepentingan hutan dalam hidup
kita.
14.1 Kepentingan Tumbuhan Semula Jadi dalam
Ekosistem
Ekosistem dalam suatu sistem yang melibatkan tindak balas antara benda hidup dengan benda bukan hidup. Komponen
benda bukan hidup terdiri daripada tanih, air, udara, dan cahaya matahari.
Komponen ini menyediakan persekitaran luar bagi komponen benda hidup. Komponen
benda hidup terdiri daripada semua spesis tumbuhan dan haiwan yang hidup dalam
persekiran ini. Setiap komponen dalam sesuatu ekosistem memainkan peranan
masin-masing
Rajah 4.1
menunjukan suatu ekosistem disebuah
hutan hujan tropika. Dalam ekosistem ini, semua benda hidup saling bergantung
antara satu dengan yang lain. Benda hidup juga bertindak balas dengan benda
bukan hidup.
Tumbuhan hijua
memerlukan tanah, air, udara, karbon dioksida dan cahaya matahari untuk membuat
makananya sendiri melalui proses fotosintesis. Melalui proses ini, oksigen
dibebaskan. Tumbuhan menjadi makanan kepada haiwan. Oksigen yang dibebaskan
pula diperlukan olen haiwan untuk pernafasan. Peranan tumbuhan ini disebut
sebagai pengeluar.
Haiwan, contohnya
arnab memakan rumput dan daun. Haiwan ini disebut sebagai herbivor. Arnab pula menjadi makanan kepada haiwan karnivor seperti musang dan harimau.
Arnab,musang, dan harimau adalah pengguna
dalam ekosistem ini.
Apabila
haiwan-haiwan ini mati, pengurai seperti kulat dan bakteria akan bertindak
mereputkan bangkainya. Bahan yang terurai menjadi nutrien yang menyuburkan
tanih. Dalam hal ini, peranan pengurai adalah sebagai penukar. Nutrien yang dihasilkan itu akan diserap oleh tumbuhan
sebagai sumber bahan untuk membuat makananya. Oleh itu, peranan tumguhan
sebagai pengeluar adalah sangat penting. Penebangan tumbuhan semulajadi akan
menyebabkan kekurangan sumber makanan.
 |
| Rajah 14.1 contoh ekosistem di hutan hujan tropika. |
14.2 Tumbuhan Semula Jadi Sebagai Habitat Flora
dan Fauna
Hutan di Malaysia sudah lama wujud. Contohnya, Taman Negara sudah wujud
kira-kira 130 juta tahun dulu. Oleh itu, hutan di Malaysia mempunyai kepelbagaian hidupan atau biodiversiti
serta menjadi habitat kepada
pelbagai flora dan fauna. Terdapat 8000 spesis bunga dan
26oo spesies pokok kayu di hutan kita. Di antara spesies-spesies ini ada yang
tidak dapat ditemukan di negara-negara lain.
Begitu juga halnya
dengan faunanya. Terdapat 280 spesies mamalia, 600 spesies burung, 140 spesies
ular, 165 spesies katak, dan 1000 spesies rama-rama. Ciri-ciri ini bukan saja
mengindahkan dan menyamankan tetapi juga melengkapkan alam di Malaysia.
14. 3 Tumbuhan Semula Jadi sebagai Sumber
Perhutanan
Pokok cengal, merbau, nyatoh, bitis, dan kempas yang banyak terdapat di
hutan hujan tropika kita itu merupakan kayu balak yang sangat tinggi nilainya.
Kayu keras yang di hasilkan daripada pokok-pokok ini sesuai untuk dibuat perabot serta serta digunakan dalam
industri pembinaan.
Kebanyakkan
kerangka rumah dan kapal dibuat daripada kayu-kayu ini. Kayu keras ini dieksport dalam bentuk balak gergaji, kayu gergaji dan papan lapis.
Damar daripada pokok damar
minyak dapat dibuat varnis dan
perekat. Getah pokok kulim dapat dijadikan bahan untuk bau-bauan. Daun pokok nipah dapat dibuat atap. Mengkuang dan rotan dapat dijadikan bahan untuk
kraftangan dan perabot. Kayu bakau digunakan sebagai cerucuk dalam industri pembinaan. Kayu bakau sangat baik dibuat kayu arang yang brkualiti tinggi.
Batang nibung pula dapat dibuat tiang rumah dan kelong.
Selain itu,
tumbuh-tumbuhan dihutan penting juga kepada orang asli dan masyarakat tempatan
sebagai sumber makanan. Contohnya
ialah keladi liar, buah durian, buah tampoi, petai, kerdas dan perah.
 |
| Foto 14.7 kayu bakau bahan utama dalam pembuatan kayu arang. |
14.4 Tumbuhan Semula Jadi dan Pembiakan Hidupan
Laut
Akar-akar pokok bakau di hutan paya air masin rapat-rapat dan banyak.
Keadaan ini mengurangkan hakisan ombak di kawasan muara sungai dan pinggir
laut. Dicelah-celah akar pokok bakau pelbagai hidupan laut dapat berlindung
daripada ombak yang kuat. Di sni, anak-anak ikan dapat juga bersembunyi dan
mengelakkan diri daripada di makan oleh hidupan laut yang lain. Oleh itu,
kawasan ini menjadi tempat hidupan laut seperti ikan, udang, ketam, dan siput
bertelur dan membiak. Antara hidupan yang banyak terdapat dikawasan ini ialah
ketam uca dan ikan belacak.
Selain itu, tanih
di kawasan ini terdiri daripada lumpur, tanah liat, dan bahan-bahan reputan.
Bahan reputan daripada tumbuhan dan haiwan yang mati dalam ekosistem di sini
adalah nutrien yang menjadi makanan
asa dalam rantaian makanan bagi kebanyakkan hidupan laut.
 |
| Foto 14.8 Hutan paya air masin – tempat pembiakan hidupan laut. |
14.5 Tumbuhan Semula Jadi sebagai Tempat
Perlindungan Hidupan Liar
Beberapa kawasan hutan di Malaysia telah dijadikan
kawasan perlindungan hidupan liar, khususnya bagi haiwan-haiwan yang hampir
pupus. Hutan Simpan Kabili, Sepilok di Sabah dan Hutan Simpan Semonggok, di
Sarawak dijadikan tempat perlindungan orang utan. Hutan Endau-Rompin, di Johor
dijadikan tempat perlindungan badak sumbu.
Kawasan-kawasan
lain seperti Taman Negara Pahang, Taman Negara Mulu di Sarawak, dan Hutan Belum
di Perak menjadi tempat perlindungan bagi segala jenis hidupan liar. Di hutan
ini, haiwan seperti gajah, tenuk dan tenggiling dapat hidup bebas daripada
ancaman manusia.
 |
| Foto 14.9 Orang Utan spesies hidupan iar yang makin terancam. |
14.6 Kepentingan Tumbuhan SemulaJadi sebagai
Kawasan Tadahan Hujan
Hutan di kawasan tanah tinggi penting sebagaikawasan tadahan hujan. Hutan ini
merupakan kawasan yang luas untuk menadah
dan mengumpulkan air ketika hujan.
Hutan akan bertindak sebagai span berongga
yang besar yang menyerap serta menapis
air lalu mengalirkan perlahan-lahan ke anak sungai, empangan, kolam, dan
tasik. Contohnya, kawasan hutan Padang Terap, Sik, dan Baling di Kedah yang
seluas 160 000 hektar itu merupakan kawasan tadahn hujan bagi Empangan Pedu,
Ahning, Muda, dan Beris. Air daripada empangan ini menjadi sumber bekalan air yang utama di seluruh negeri Kedah.
Air
yang diserap ke dalam tanah di kawasan
ini ditapis secara semulajadi. Air ini sangat bersih dan jernih. Air ini akan
keluar ke permukaan tanah melalui mata air.
Air ini ada yang di komersialkan sebagai air mineral. Walau
bagaimanapun, air dari sungai atau empangan perlu ditapis dan di bersihkan
untuk menjamin kebersihannya sebelum
disalurkan ke rumah-rumah.
 |
| Rajah 14.2 Kawasan bukit yang diliputi tumbuhan semulajadi menjadi kawasan tadahan air. |
14.7 Tumbuhan Semula
Jadi sebagai Penghalang Hakisan
Hutan memainkan
peranan yang penting dalam mencegah hakisan tanah. Hutan bertindak sebagai
penutup bumi semulajadi dan melindungi tanah daripada hakisan air dan angin. Kanopi hutan yang berdaun rimbun
mengurangkan hakisan hujan. Daun-daun pokok berfungsi memecahkan butiran hujan
dan memperlahan kelajuan titisan air hujan. Liputan daun dan sarap di atas
permukaan tanah juga merendahkan hakisan air larian. ( Lihat Rajah 14.3).
Akar-akar pokok berfungsi untuk mencengkam tanih dan menahannya
daripada dihakis oleh air. Rumput dan
pokok-pokok renek yang tumbuh di
permukaan lantaihutan akan turut melindungi tanih darplada di hakis. Kawasan
yang tidak di liputi tumbuh-tumbuhan mudah mengalami hakisan tanah. Tanih yang
terhakis akan dibawa ke sungai dan menyebabkan dasar sungai menjadi cetek.
Di
kawasan paya air masin pula, pokok-pokok bakau dapat menghalang tindakan
hakisan oleh air laut. Akar pokok bakau menguatkan
struktur tanah serta menahan tindakan ombak di pinggir laut.
 |
| Rajah 14.3 kawasan bukit yang diliputi tumbuhan semulajadi menjadi kawasan tadahan hujan |
.
14.8 Tumbuhan Semula
Jadi sebagai Kawasan Eko-Pelancongan
Kawasan hutan menjadi kawasan tarikan pelancong, khususnya
bagi pelancong yang gemar akan suasana alam semula jadi. Suasana yang damai, redup,
nyaman, serta pemandangan indah di kawasan hutan menjadi kegiatan eko –
pelancongan semakin popular di negara kita. Antara kawasan itu termasuklah
Gunung Ledang di Johor, Sekayu di Terengganu, Hutan Lipur Kancing, di Selangor,
Taman Negara Kinabalu di Sabah, dan Taman Negara Mulu di Sarawak.
Taman-taman
negara seperti Taman Negara di Pahang, Taman Negara Kinabalu di Sabah, dan
Taman Negara Bako di Sarawak dibuka kepada pelancong. Taman negara tersebut di
lengkapi pelbagai kemudahan untuk para pengunjung. Antaranya termasuklah
kawasan perkhemahan, tempat penginapan, desai
alam, kolam mandi semula jadi, tempat untuk memerhatikan hidupan liar, serta
peralatan untuk mendaki cerun.
Tempat-tempat
ini menarik ramai pelancong tempatan dan luar negara. Industri pelancongan
Malaysia dapat berkembang dengan pembukaan hutan-hutan tersebut untuk
pelancongan.
14.9 Tumbuhan Semula
Jadi sebagai Sumber Perubatan
Secara tradisional, tumbuhan semula jadi sudah lama
dijadikan ubat-ubatan. Akar, kulit, ranting, daun, dan buah daripada tumbuhan
semulajadi tertentu dapat dijadikan bahan ubat. Terdapat kira-kira 1158 spesies
tumbuhan yang dapat di gunakan sebagai bahan ubat di temukan di hutan kita.
Ubat tradisional ini pada umumnya dapat mengubati penyakit seperti sakit
kepala, sakit perut, cirit-birit, demam, luka, keguguran, dan tekanan darah
tinggi. Anatar beberapa jenis tumbuhan yang dapat dijadikan bahan ubat
termasuklah ubi gadung, halia liar, tongkat Ali, senduduk, pulai, hempedu bumi
dan kacip Fatimah.
KEMBALI KE ATAS
